การวิจัยในชั้นเรียนต้องอาศัยองค์ประกอบและทักษะของการทำวิจัยทั่วไป กล่าวคือ เป็นการศึกษาหาความรู้ที่เป็นระบบโดยใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ซึ่งการวิจัยประเภทใดก็ตามจะมีขั้นตอนสำคัญๆ ไม่แตกต่างกันคือ

• การกำหนดปัญหาการวิจัย
• การแสวงหาสู่ทางแก้ปัญหา
• การใช้วิธีการต่างๆ แก้ปัญหา
• การบันทึกและการปฏิบัติการแก้ปัญหา
• การสรุปและนำเสนอผลการแก้ปัญหา

อย่างไรก็ตาม การวิจัยในชั้นเรียน จะมีกระบวนการหรือขั้นตอนการดำเนินงาน  โดยมีเป้าหมายเพื่อการแก้ปัญหาและพัฒนาการเรียนการสอนให้เกิดประโยชน์สูงสุด  มิใช่การมุ่งสร้างองค์ความรู้เพื่อพัฒนาหรือขยายองค์ความรู้ในศาสตร์ของตนเอง  ซึ่งอันที่จริงแล้วหากครูมีความรู้ความสามารถและความตั้งใจทุ่มเท  จะสามารถทำได้ถึงขั้นนี้ซึ่งจะเป็นประโยชน์สูงสุดต่อการจัดการศึกษา

กระบวนการทำวิจัยชั้นเรียน หัวข้อวิจัยในชั้นเรียน

กระบวนการวิจัยในชั้นเรียนที่จะนำเสนอนี้หากท่านลองฝึกคิด และทำตามไปทีละขั้นเชื่อมั่นว่าท่านจะได้งานวิจัย

1.       เลือกปัญหาการวิจัย ปัญหาที่นำมาใช้ในการวิจัยพิจารณาได้จาก

ปัญหาเกี่ยวกับนักเรียนอาจเป็นปัญหาพฤติกรรมหรือปัญหาการเรียนรู้  ครูสามารถค้นหาปัญหาเหล่านี้ได้จากบันทึกย่อในตอนท้ายของแผนการสอน ผลการเรียน การสังเกตผลงาน การพูดคุยกับเพื่อนครู ฯลฯ และความยากลําบากในการจัดการชั้นเรียนและการสอนอาจเป็นปัญหากับสื่อการสอน การจัดกิจกรรม กระบวนการสอนหรือการประเมินครู ฯลฯ รวมถึง: ความต้องการที่ไม่ได้รับการตอบสนองจากความปรารถนาของครูในการปรับปรุงคุณภาพการสอน

ในขั้นตอนนี้คุณอาจพบปัญหาหลายประการที่ควรมีความสําคัญต่อการเรียนรู้และความสําเร็จของนักเรียน เป็นปัญหาที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องหากไม่ได้รับการแก้ไขจะส่งผลกระทบต่อการเรียนรู้ของนักเรียนในด้านอื่น ๆ ซึ่งเป็นปัญหาที่วิธีการแบบดั้งเดิมไม่สามารถแก้ไขได้และที่สําคัญครูสามารถทําการวิจัยได้ด้วยตนเอง

2.      การวิเคราะห์สภาพปัญหาที่เกิดขึ้นจริงในชั้นเรียน

สําหรับปัญหาที่ผู้วิจัยในชั้นเรียนควรเลือกศึกษาวิจัยพวกเขา จะต้องศึกษาสภาพอย่างละเอียดมากขึ้นเพื่อดูว่าสภาพปัจจุบันของการเรียนการสอนในชั้นเรียนเป็นอย่างไร  มีปัญหาหรือไม่? และปัญหาเกิดขึ้นในเด็กทุกคนหรือเฉพาะในบางกลุ่มหรือกลุ่มเด็กหรือไม่?

3.      การวิเคราะห์สาเหตุของปัญหา

สําหรับการวิเคราะห์สาเหตุที่แท้จริงของปัญหา  ผู้วิจัยต้องพิจารณาทุกด้านในทุกมิติ สิ่งนี้จะนําไปสู่การพิจารณาหรือทราบสาเหตุของปัญหาเช่นไม่ว่าจะเป็นครูเองหรือนักเรียนรวมถึงปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องเช่นเพื่อนผู้ปกครองเป็นต้น วิธีค้นหาสาเหตุคือการสังเกตและพูดคุยกับนักเรียน ขึ้นอยู่กับผลการเรียนของนักเรียน ทําแบบทดสอบ การพูดคุยกับเพื่อนครู จากตัวอย่างในประเด็นที่ 2 พบว่าสาเหตุอาจเป็นเพราะนักเรียนอ่านภาษาไทยไม่คล่องแคล่ว นักเรียนได้รับการฝึกอบรมไม่เพียงพอหรือการสอนของครูทําให้นักเรียนเพิกเฉยต่อการเรียนรู้เป็นต้น

4.      การหาแนวทางแก้ปัญหาหรือพัฒนาการเรียนรู้

เมื่อผ่านกระบวนการก่อนหน้านี้ครูจะสามารถรู้ว่าเป้าหมายของการทําวิจัยคืออะไร หากเป็นการวิจัยที่มุ่งพัฒนาการเรียนรู้ หากการวิจัยที่มุ่งแก้ปัญหาของนักเรียนหรือกลุ่มบางกลุ่มจัดเป็นการวิจัยการแก้ปัญหาเช่นปัญหาคือผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนลดลง  การวิจัยอาจมุ่งเน้นไปที่การปรับปรุงการเรียนรู้ในห้องเรียนเนื่องจากผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนเฉลี่ยต่ํา

วิธีการที่ใช้สําหรับแต่ละเป้าหมายอาจแตกต่างกันไป ในการหาแนวทางแก้ไขหรือวิธีปรับปรุงการเรียนรู้ ครูสามารถใช้การสังเกตและสัมพันธ์กับปัญหาและสาเหตุของพวกเขา ครูอาจใช้วิธีการเรียนรู้คณิตศาสตร์จากแหล่งเรียนรู้เพื่อแก้ปัญหาที่นักเรียนไม่สนใจการเรียนรู้ ฯลฯ หรืออาจหาแนวทางจากการศึกษาวิจัยของผู้อื่นและนําไปใช้ให้เหมาะสมกับนักเรียน

5.     การกำหนดชื่อเรื่องวิจัย คำถามวิจัย และวัตถุประสงค์การวิจัย

เพื่อเป็นการกำหนดแนวทางที่ชัดเจนและถูกต้องต่อการดำเนินการวิจัย จึงต้องกำหนดชื่อเรื่องวิจัย คำถามการวิจัย และวัตถุประสงค์การวิจัย โดยมีหลักการ ดังนี้

5.1  ชื่อเรื่องวิจัย ผู้วิจัยควรระบุให้ชัดถึงเรื่องที่จะแก้ปัญหาหรือพัฒนา กลุ่มเป้าหมาย และ วิธีที่จะนำมาใช้แก้ปัญหาหรือพัฒนา เช่น  การแก้ไขปัญหาพื้นฐาน ด้านการเรียนรู้ภาษาต่างประเทศ ของนักเรียนประถมศึกษาชั้นปีที่1/1  เป็นต้น

5.2  การตั้งหรือสร้างคำถามวิจัย กำหนดคำถามนำทางเพื่อให้การดำเนินงานสามารถบรรลุตามเป้าหมายที่ต้องการคำถามวิจัยกำหนดได้มากกว่า 1 ข้อ เช่น

• การเสริมพื้นฐานความรู้ทางด้านภาษาอังกฤษและทักษะการคำนวณอย่างเป็นระบบทำได้อย่างไร
• นักเรียนมีปฏิกิริยาต่อการเข้าร่วมกิจกรรมเสริมทักษะด้านการคำนวณอย่างเป็นระบบนอกเวลาเรียนอย่างไร
• การเสริมพื้นฐานความรู้อย่างเป็นระบบสามารถ ส่งผลต่อผลสัมฤทธิ์ ทางการแก้โจทย์ปัญหาฟิสิกส์ และ ความสนใจในการเรียนรู้ ของนักเรียนมากน้อยเพียงใด และอย่างไร

5.3  วัตถุประสงค์การวิจัย  ผู้วิจัยจะต้องสามารถวัตถุประสงค์หรือเป้าหมายของการทำวิจัย โดยกำหนดให้สอดคล้องกับชื่อเรื่องวิจัยว่าต้องการทำวิจัยเพื่ออะไร เช่น   เพื่อพัฒนากระบวนการเสริมพื้นฐานความรู้ทางด้านคณิตศาสตร์และฟิสิกส์อย่างเป็นระบบ   และ เพื่อแก้ปัญหานักเรียน 20 คน  ที่ขาดความรู้พื้นฐานทางด้านคณิตศาสตร์และทักษะการคำนวณโดยใช้กระบวนการเสริมพื้นฐานความรู้อย่างเป็นระบบ  เป็นต้น

6.      การวางแผนการดำเนินการเพื่อนำไปสู่แก้ปัญหาหรือพัฒนาการเรียนรู้

สำหรับในขั้นตอนนี้  เป็นขั้นตอนของการวางแผน   ซึ่งผู้ทำวิจัยในชั้นเรียน จะต้องเขียนให้สามารถมองเห็นภาพของการดำเนินงาน อย่างชัดเจน ซึ่งอาจจะระบุประเด็นต่อไปนี้

เครื่องมือการวิจัยต้องระบุทั้งเครื่องมือที่ใช้ในการแก้ปัญหาหรือปรับปรุงการเรียนรู้ เช่น แผนการสอน แผนการแก้ปัญหาโดยการสอน สื่อการสอน และสื่อการสอน เป็นต้น และเครื่องมือรวบรวมข้อมูล เช่น การสังเกตพฤติกรรม การสัมภาษณ์ การทดสอบ เป็นต้น     การเก็บรวบรวมข้อมูล ให้ระบุว่าจะใช้เครื่องมือใด เก็บรวบรวมข้อมูลในช่วงเวลาใด และเก็บอย่างไร

7.      ลงมือปฏิบัติตามแผน เก็บรวบรวมข้อมูล และวิเคราะห์ข้อมูล

จากขั้นตอนที่ 1-6 ซึ่งถือได้ว่าเป็นโครงสร้างหรือโครงร่างของการวิจัย จากนั้นผู้วิจัยจะดําเนินการตามแผนและรวบรวมข้อมูลตามที่กําหนดไว้ การวิเคราะห์ข้อมูลต้องใช้สถิติในการคํานวณและทดสอบสมมติฐานเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลง การวิจัยในชั้นเรียนส่วนใหญ่ใช้ความถี่เปอร์เซ็นต์ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน การทดสอบ t-test ใช้เพื่อทําการวิจัยเกี่ยวกับตัวอย่างและอ้างถึงประชากรดังนั้นจึงไม่ควรใช้การวิจัยในชั้นเรียนซึ่งทํากับประชากรแล้ว

8.      การสรุปและอภิปรายผลการวิจัย

การสรุปผลการวิจัยจะต้องสรุปตามวัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้ และนำเสนอข้อมูลอย่างเป็นระบบ อาจจะในรูปตาราง แผนภูมิ แผนภาพ หรือเขียนบรรยาย ส่วนการอภิปรายผลเป็นการกล่าวว่าผลจากการวิจัยเป็นไปตามที่คาดการณ์ไว้หรือไม่ เพราะเหตุใด สอดคล้องกับสิ่งที่ผู้อื่นทำไว้หรือไม่ หรือผู้วิจัยมีแนวคิดอะไรเพิ่มเติมจากการทำวิจัยในครั้งนี้บ้าง

9.      การเขียนรายงานวิจัยในชั้นเรียน

การเขียนรายงานวิจัยในชั้นเรียนไม่มีรูปแบบที่เป็นทางการเหมือนการวิจัยทั่วไป ดังนั้นอาจจะเขียนบรรยายตามหัวข้อที่กล่าวมาข้างต้น หรือจะใช้รูปแบบที่เป็นทางการตามความคุ้นเคยก็ได้เช่นกัน

จะเห็นได้ว่าการวิจัยในชั้นเรียนเป็นกระบวนการที่ดำเนินงานไปพร้อมๆ กับการจัดการเรียนการสอน มีขั้นตอนสำคัญๆ เหมือนกับการวิจัยทั่วไป แต่ไม่มีรูปแบบที่เป็นทางการ และการวิเคราะห์ข้อมูลมาใช้เพียงสถิติที่ง่ายๆ ไม่ซับซ้อน ทราบอย่างนี้แล้วคุณครูคงไม่ต้องวิตกกังวลกับการทำวิจัยในชั้นเรียนอีกต่อไป