การทำวิจัยในชั้นเรียน มีความแตกต่างจากการทำวิจัยทั่วไปหรือไม่ อย่างไร?

การวิจัยในชั้นเรียนต้องอาศัยองค์ประกอบและทักษะของการทำวิจัยทั่วไป กล่าวคือ เป็นการศึกษาหาความรู้ที่เป็นระบบโดยใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ซึ่งการวิจัยประเภทใดก็ตามจะมีขั้นตอนสำคัญๆ ไม่แตกต่างกันคือ

• การกำหนดปัญหาการวิจัย
• การแสวงหาสู่ทางแก้ปัญหา
• การใช้วิธีการต่างๆ แก้ปัญหา
• การบันทึกและการปฏิบัติการแก้ปัญหา
• การสรุปและนำเสนอผลการแก้ปัญหา

อย่างไรก็ตาม การวิจัยในชั้นเรียน จะมีกระบวนการหรือขั้นตอนการดำเนินงาน  โดยมีเป้าหมายเพื่อการแก้ปัญหาและพัฒนาการเรียนการสอนให้เกิดประโยชน์สูงสุด  มิใช่การมุ่งสร้างองค์ความรู้เพื่อพัฒนาหรือขยายองค์ความรู้ในศาสตร์ของตนเอง  ซึ่งอันที่จริงแล้วหากครูมีความรู้ความสามารถและความตั้งใจทุ่มเท  จะสามารถทำได้ถึงขั้นนี้ซึ่งจะเป็นประโยชน์สูงสุดต่อการจัดการศึกษา

กระบวนการทำวิจัยชั้นเรียน

กระบวนการวิจัยในชั้นเรียนที่จะนำเสนอนี้หากท่านลองฝึกคิด และทำตามไปทีละขั้นเชื่อมั่นว่าท่านจะได้งานวิจัย

1.       เลือกปัญหาการวิจัย ปัญหาที่นำมาใช้ในการวิจัยพิจารณาได้จาก

·        ปัญหาที่เกิดกับตัวนักเรียน อาจจะเป็นปัญหาพฤติกรรม หรือ ปัญหาการเรียนรู้ ซึ่งครูสามารถค้นหาปัญหาเหล่านี้จากบันทึกท้ายแผนการสอน บันทึกผลการเรียน พอร์ตโฟลิโอ การสังเกต การพูดคุยกับเพื่อนครู ฯลฯ  และ      ข้อขัดข้อง ระหว่างการจัดการเรียน การสอน อาจจะเป็นปัญหาเกี่ยวกับสื่อการเรียนการสอน การจัดกิจกรรม กระบวนการสอนของครู หรือการวัดประเมินผล เป็นต้น  รวมถึง  ความต้องการที่ไม่ได้รับการตอบสนอง  จากความต้องการของครูที่จะพัฒนาคุณภาพการสอนให้ดียิ่งขึ้น

ในขั้นนี้ท่านอาจจะพบปัญหาหลายปัญหาซึ่งในการเลือกปัญหามาทำวิจัยนั้นควรเป็นปัญหาที่มีความสำคัญส่งผลต่อการเรียนรู้และความสำเร็จของนักเรียน เป็นปัญหาที่มีความต่อเนื่องคือถ้าไม่ได้รับการแก้ไขจะส่งผลต่อการเรียนรู้ของนักเรียนในเรื่องอื่นๆ ตามมา เป็นปัญหาที่วิธีการเดิมๆ ไม่สามารถแก้ปัญหาได้ และที่สำคัญอีกประการหนึ่งคือครูสามารถดำเนินการวิจัยได้ด้วยตนเอง

2.      การวิเคราะห์สภาพปัญหาที่เกิดขึ้นจริงในชั้นเรียน

สำหรับปัญหาที่ผู้ทำวิจัยในชั้นเรียนควรเลือกนำมาศึกษาวิจัย   ต้องศึกษาสภาพให้ละเอียดลงไปอีกว่ามีสภาพปัจจุบันของการเรียนการสอนในชั้นเรียเป็นอย่างไร  มีปัญหาเกิดขึ้นหรือไม่ อย่างไรบ้าง และ ปัญหาเกิดขึ้นกับเด็กทั้งหมดหรือเกิดขึ้นเฉพาะเด็กบางกลุ่มหรือบางกลุ่ม

3.      การวิเคราะห์สาเหตุของปัญหา

สำหรับในส่วนของการวิเคราะห์สาเหตุของปัญหานั้น  ผู้วิจัยจะต้องทำการพิจารณาให้รอบด้านในทุกมิติ เพื่อนำไปสู่การพิจารณาหรือทราบสาเหตุที่แท้จริงของปัญหา เช่น สาเหตุอาจมาจากตัวผู้สอนเอง หรือเกิดจากนักเรียน รวมไปถึงปัจจัยแวดล้อมอื่นๆที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ เพื่อน ผู้ปกครอง สภาพครอบครัว เป็นต้น   ซึ่งวิธีการที่จะค้นหาสาเหตุ คือ ใช้การสังเกต พูดคุยกับนักเรียน ดูจากผลงานของนักเรียน ใช้การทดสอบ

การสอบถามพูดคุยกับเพื่อนครู ผู้ปกครอง ฯลฯ จากตัวอย่างในข้อ 2 เมื่อวิเคราะห์แล้ว พบว่าสาเหตุอาจมาจากนักเรียนอ่านภาษาไทยเชิงวิเคราะห์ไม่คล่อง นักเรียนได้รับการฝึกฝนไม่เพียงพอหรือการสอนของครูทำให้นักเรียนไม่สนใจการเรียนรู้ เป็นต้น

4.      การหาแนวทางแก้ปัญหาหรือพัฒนาการเรียนรู้

เมื่อผ่านขั้นตอนกระบวนการที่แล้ว   ครูจะสามารถทราบว่าการทำวิจัยมีเป้าหมายอะไร โดยหากเป็นการวิจัยเพื่อมุ่งพัฒนาการเรียนรู้ ถ้าวิจัยเพื่อมุ่งแก้ปัญหาของนักเรียนบางคน หรือบางกลุ่มจัดเป็นการวิจัยแก้ปัญหา  เช่นปัญหาที่เกิดขึ้นคือผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนตกต่ำลง  การทำวิจัยอาจมุ่งเน้นเพื่อเป็นการพัฒนาการเรียนรู้ของชั้นเรียน เนื่องจากมีผลสัมฤทธิ์เฉลี่ยต่ำ

วิธีการที่ใช้ในแต่ละเป้าหมายอาจจะแตกต่างกัน ในการหาแนวทาง หรือ วิธีการแก้ปัญหาหรือพัฒนาการเรียนรู้ ผู้สอนสามารถ ใช้การสังเกต แล้วเชื่อมโยง กับ ปัญหาและสาเหตุของปัญหา เช่น สังเกตว่าเวลาที่นักเรียนไปเรียนนอกห้องเรียนแล้วมีความสุข ครูอาจจะใช้วิธีเรียนคณิตศาสตร์จากแหล่งเรียนรู้แก้ปัญหานักเรียนไม่สนใจเรียนรู้ เป็นต้น หรืออาจจะหาแนวทางจากการศึกษางานวิจัยของผู้อื่นแล้วนำมาปรับใช้ให้เหมาะสมกับนักเรียน

5.     การกำหนดชื่อเรื่องวิจัย คำถามวิจัย และวัตถุประสงค์การวิจัย

เพื่อเป็นการกำหนดแนวทางที่ชัดเจนและถูกต้องต่อการดำเนินการวิจัย จึงต้องกำหนดชื่อเรื่องวิจัย คำถามการวิจัย และวัตถุประสงค์การวิจัย โดยมีหลักการ ดังนี้

5.1  ชื่อเรื่องวิจัย ผู้วิจัยควรระบุให้ชัดถึงเรื่องที่จะแก้ปัญหาหรือพัฒนา กลุ่มเป้าหมาย และ วิธีที่จะนำมาใช้แก้ปัญหาหรือพัฒนา เช่น  การแก้ไขปัญหาพื้นฐาน ด้านการเรียนรู้ภาษาต่างประเทศ ของนักเรียนประถมศึกษาชั้นปีที่1/1  เป็นต้น

5.2  การตั้งหรือสร้างคำถามวิจัย กำหนดคำถามนำทางเพื่อให้การดำเนินงานสามารถบรรลุตามเป้าหมายที่ต้องการคำถามวิจัยกำหนดได้มากกว่า 1 ข้อ เช่น

• การเสริมพื้นฐานความรู้ทางด้านภาษาอังกฤษและทักษะการคำนวณอย่างเป็นระบบทำได้อย่างไร
• นักเรียนมีปฏิกิริยาต่อการเข้าร่วมกิจกรรมเสริมทักษะด้านการคำนวณอย่างเป็นระบบนอกเวลาเรียนอย่างไร
• การเสริมพื้นฐานความรู้อย่างเป็นระบบสามารถ ส่งผลต่อผลสัมฤทธิ์ ทางการแก้โจทย์ปัญหาฟิสิกส์ และ ความสนใจในการเรียนรู้ ของนักเรียนมากน้อยเพียงใด และอย่างไร

5.3  วัตถุประสงค์การวิจัย  ผู้วิจัยจะต้องสามารถวัตถุประสงค์หรือเป้าหมายของการทำวิจัย โดยกำหนดให้สอดคล้องกับชื่อเรื่องวิจัยว่าต้องการทำวิจัยเพื่ออะไร เช่น   เพื่อพัฒนากระบวนการเสริมพื้นฐานความรู้ทางด้านคณิตศาสตร์และฟิสิกส์อย่างเป็นระบบ   และ เพื่อแก้ปัญหานักเรียน 20 คน  ที่ขาดความรู้พื้นฐานทางด้านคณิตศาสตร์และทักษะการคำนวณโดยใช้กระบวนการเสริมพื้นฐานความรู้อย่างเป็นระบบ  เป็นต้น

6.      การวางแผนการดำเนินการเพื่อนำไปสู่แก้ปัญหาหรือพัฒนาการเรียนรู้

สำหรับในขั้นตอนนี้  เป็นขั้นตอนของการวางแผน   ซึ่งผู้ทำวิจัยในชั้นเรียน จะต้องเขียนให้สามารถมองเห็นภาพของการดำเนินงาน อย่างชัดเจน ซึ่งอาจจะระบุประเด็นต่อไปนี้

เครื่องสำหรับการวิจัย   จะต้องระบุ ทั้งเครื่องมือที่ใช้ใน การแก้ปัญหาหรือพัฒนาการเรียนรู้ เช่น แผนการสอน แผนการแก้ปัญหาโดยการสอน ซ่อมเสริม  และ สื่อการเรียนการสอน เป็นต้น และ เครื่องมือเก็บรวบรวมข้อมูล เช่น แบบสังเกตพฤติกรรม แบบสัมภาษณ์ แบบทดสอบ เป็นต้น ซึ่งการทำวิจัยในชั้นเรียน ซึ่งเป็นการทำวิจัยเชิงปริมาณจะต้องคำนวณประสิทธิภาพของเครื่องมือ

·      การเก็บรวบรวมข้อมูล ให้ระบุว่าจะใช้เครื่องมือใด เก็บรวบรวมข้อมูลในช่วงเวลาใด และเก็บอย่างไร

7.      ลงมือปฏิบัติตามแผน เก็บรวบรวมข้อมูล และวิเคราะห์ข้อมูล

จากขั้นที่ 1-6  ซึ่งถือได้ว่าเป็นโครงสร้างหรือนโครงร่างของการวิจัย จากนั้นผู้วิจัยจึงดำเนินการตามแผน และเก็บรวบรวมข้อมูลตามที่กำหนดไว้   ในส่วนการวิเคราะห์ข้อมูลจะต้องมีสถิติต่างๆ เพื่อเข้ามาคำนวณและทดสอบสมมติฐานการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น  ซึ่งการวิจัยในชั้นเรียนส่วนใหญ่ใช้การหาค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน สำหรับค่า t-test ใช้กับการทำวิจัยกับกลุ่มตัวอย่างแล้วอ้างอิงไปถึงประชากร ดังนั้นการวิจัยในชั้นเรียนซึ่งเป็นการกระทำกับประชากรอยู่แล้วจึงไม่ควรนำ t-test มาใช้

8.      การสรุปและอภิปรายผลการวิจัย

การสรุปผลการวิจัยจะต้องสรุปตามวัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้ และนำเสนอข้อมูลอย่างเป็นระบบ อาจจะในรูปตาราง แผนภูมิ แผนภาพ หรือเขียนบรรยาย ส่วนการอภิปรายผลเป็นการกล่าวว่าผลจากการวิจัยเป็นไปตามที่คาดการณ์ไว้หรือไม่ เพราะเหตุใด สอดคล้องกับสิ่งที่ผู้อื่นทำไว้หรือไม่ หรือผู้วิจัยมีแนวคิดอะไรเพิ่มเติมจากการทำวิจัยในครั้งนี้บ้าง

9.      การเขียนรายงานวิจัยในชั้นเรียน

การเขียนรายงานวิจัยในชั้นเรียนไม่มีรูปแบบที่เป็นทางการเหมือนการวิจัยทั่วไป ดังนั้นอาจจะเขียนบรรยายตามหัวข้อที่กล่าวมาข้างต้น หรือจะใช้รูปแบบที่เป็นทางการตามความคุ้นเคยก็ได้เช่นกัน

จะเห็นได้ว่าการวิจัยในชั้นเรียนเป็นกระบวนการที่ดำเนินงานไปพร้อมๆ กับการจัดการเรียนการสอน มีขั้นตอนสำคัญๆ เหมือนกับการวิจัยทั่วไป แต่ไม่มีรูปแบบที่เป็นทางการ และการวิเคราะห์ข้อมูลมาใช้เพียงสถิติที่ง่ายๆ ไม่ซับซ้อน ทราบอย่างนี้แล้วคุณครูคงไม่ต้องวิตกกังวลกับการทำวิจัยในชั้นเรียนอีกต่อไป